Ανθολόγιο Reading Challenge 2020

Μια από τις αναγνωστικές μου περιπέτειες το 2019, ήταν κάτι που το λαχταρούσα κοντά δέκα χρόνια τώρα, αλλά ποτέ δεν έπαιρνα την απόφαση να το κάνω: να διαβάσω ξανά, από την αρχή ως το τέλος τα τρία ανθολόγια του δημοτικού, αυτά που διδάχτηκα ως μαθήτρια το μακρινό 1981 που πήγα πρώτη φορά σχολείο.

Αυτά τα τρία βιβλία είναι για μένα κάτι παραπάνω από σημεία αναφοράς της ζωής μου ολόκληρης. Ο πατέρας μου με έμαθε να διαβάζω πριν πάω σχολείο, είχε αγοράσει το πρώτο από τα ανθολόγια, το λαδί εκείνο γυαλιστερό βιβλίο και σε αυτό μου έμαθε τα πρώτα γράμματα.

Ήταν… μαγεία. Μαγεία, δεν μπορώ να το πω αλλιώς. Ίσως αυτή η εμπειρία, η αποκρυπτογράφηση από ένα παιδί πέντε  ετών των εικόνων που τελικά δεν είναι σκέτες εικόνες, αλλά σημαίνουν κάτι, να ήταν εκείνη μου με έκανε να γίνω το βιβλιοσκούληκο που είμαι, σαράντα χρόνια μετά. Ίσως, δεν ξέρω. Μπορεί.

Γεγονός είναι πως διαβάζοντας  τα ανθολόγια, ένα-ένα, αργά, απολαυστικά, θυμόμουν κάθε μια τους λέξη. Πόσες φορές, έκλεισα τα μάτια στη μέση μιας πρότασης, ενός στίχου, κι απλά απήγγειλα την υπόλοιπη φράση, τον επόμενο στίχο. Τα θυμόμουν, τα θυμάμαι ακόμα. Δεν τα ξεχνάω ποτέ.

Ένα δεύτερο γεγονός είναι πως στην νέα ελληνική λογοτεχνία οι γνώσεις μου είναι πενιχρές. Έχω παρατηρήσει πως κάθε άνθρωπος που περιχαρακώνεται στην ανάγνωση ενός είδους γραπτού λόγου (ιστορικά θέματα, επιστήμη, συγκεκριμένο genre λογοτεχνίας) πάντα στεναχωριέται που δεν μπορεί, λέει, να διαβάσει και να καλύψει τα κενά του σε άλλα κομμάτια του εκδοτικού φάσματος. «Κρίμα που πρέπει να διαβάσω το πιο πρόσφατο σκανδιναβικό αστυνομικό μυθιστόρημα, πολύ θα ήθελα να είχα διαβάσει περισσότερη ποίηση». «Κρίμα που πρέπει να είμαι up-to-date με τις εξελίξεις στην οικονομική θεωρία, πολύ θα ήθελα να είχα διαβάσει περισσότερη ιστορία της τέχνης». «Κρίμα που θέλω να είμαι ενημερωμένη για τις πρόσφατες εκδόσεις ελληνικού φανταστικού, πολύ θα ήθελα να είχα διαβάσει περισσότερη ελληνική λογοτεχνία της Γενιάς του ‘30».

Ναι, αυτή η τελευταία είμαι εγώ. Κι η ανάγνωση των ανθολόγιων μου έδωσε την τέλεια ευκαιρία να οργανώσω μια αναγνωστική πρόκληση που θα με κάνει να διαβάσω περισσότερη λογοτεχνία της γενιάς του ’30. Τελειώνοντας κάθε ανθολόγιο, σημείωνα τα βιβλία από τα οποία πάρθηκαν τα επιμέρους κομμάτια. Όχι όλα, σίγουρα όχι όλα. Πολλά από αυτά, ειδικά στο πρώτο ανθολόγιο που απευθύνεται σε πολύ μικρά παιδιά, είναι παρμένα από παιδικά περιοδικά των αρχών του προηγούμενου αιώνα ή ακόμα και του τέλους του προ-προηγούμενου. Άλλα είναι από ποιητικές συλλογές βγαλμένες από οίκους που έκλεισαν πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κι είναι και κάποια άλλα που βρίσκονται σε συλλογές που δεν είμαι σίγουρη ότι θα με ενδιέφερε και τόσο να τις διαβάσω, όπως συλλογές με αινίγματα, με παροιμίες ή λαϊκές εκφράσεις.*

Ο απολογισμός ήταν 67 (και ολογράφως εξήντα επτά) βιβλία ή ποιητικές συλλογές, από καμιά πενηνταριά συγγραφείς. Κάποιοι, μάλλον οι πιο σημαντικοί (ή οι πιο εύπεπτοι για το παιδικό κοινό των ανθολόγιων) επαναλαμβάνονται δύο ή τρεις φορές. Για κάποιους, ειδικά αν αυτοί είναι ποιητές, παρά που αντιπροσωπεύονται από δύο ή τρία ποιήματα, επέλεξα να σημειώσω τα άπαντά τους, που θα είναι πολύ πιο  χορταστικά σαν αναγνώσματα από τις επιμέρους συλλογές τους (αν υπάρχουν καν αυτές). Κάποια από τα σημειωμένα βιβλία με μεγάλη μου χαρά είδα πως όχι μόνο τα έχω ήδη στη βιβλιοθήκη μου, αλλά τα έχω διαβάσει κιόλας. Κι άλλα, με μια γρήγορη ματιά στο διαδίκτυο, είδα ότι θα μου βγει η πίστη να τα βρω.

Σε κάθε περίπτωση, η αναγνωστική πρόκληση δεν αφορά την εξάντληση του αντικειμένου «περιεχόμενα ανθολόγιων». Όχι. Η πρόκληση είναι να διαβαστούν μερικά από τα καλύτερα βιβλία της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής (κι ας είναι και παιδικά, κι ας είναι και εφηβικά). Πώς να σας πω, είναι ντροπή να μην έχεις διαβάσει ποτέ, ούτε καν σαν ενήλικας, το «Καπλάνι της βιτρίνας» ή τον «Θησαυρό της Βαγίας» ή έστω ένα βιβλίο του Καζαντζάκη, κι ας μην είναι η «Αναφορά στον Γκρέκο».

Αυτή η χαλαρή προσέγγιση στο θέμα της πρόκλησης είναι που με έκανε να αναστήσω αυτό το ιστολόγιο. Σκέφτηκα πως θα ήταν καλύτερα να την φιλοξενήσει μια πιο πλατιά πλατφόρμα, κάποια βιβλιοφιλική σελίδα στο facebook ίσως ή κάποιο site σχετικό με το βιβλίο. Ακόμα και το Goodreads σκέφτηκα, να δημιουργηθεί μια λίστα και από εκεί να τραβάει πληροφορίες όποιος θέλει να μου κάνει παρέα – τα πάντα, ακόμα και το διάβασμα είναι καλύτερα με παρέα, δεν το συζητώ. Αλλά όλα αυτά είναι κάπως ανοιχτά, κάπως μη προστατευμένα, είτε από κακοθελητές είτε από ανόητους που θα προσπαθήσουν να χώσουν την κεφάλα τους εκεί που δεν χωράει – δεν είναι λίγες οι φορές που είδαμε κάποιον να ζητάει προτάσεις επιστημονικής φαντασίας και να του προτείνουν να διαβάσει Πόε και, για όνομα του Θεού, είναι ακόμα περισσότερες οι φορές που κάποιος ζητάει κλασσικά βιβλία Ελλήνων συγγραφέων κι ο κάθε καβαλημένος προτείνει την άπαιχτη βιβλιάρα του, που δεν την έχει διαβάσει ούτε ο ίδιος του ο εκδότης του (true story).

Γι’ αυτό θα μείνουμε εδώ. Εγώ θα λέω τα δικά μου, θα καταγράφω την πρόοδό μου είτε αναγνωστική, είτε αγοραστική. Αν θέλετε, όποιος θέλει, θα σημειώνω και την δική του πρόοδο κι αν έχετε και κάποιο link με την κριτική σας, ακόμη καλύτερα. Αν θέλετε, όποιος θέλει, ας κάνει ένα share την ανάρτηση, να γίνουμε περισσότεροι. Αν έχετε κάποια άλλη λύση, πείτε την, είμεθα ανοιχτοί σε προτάσεις, αλίμονο. Είμαι σίγουρη πως δεν θα ολοκληρωθεί η σταυροφορία μου εντός του 2020, 67 βιβλία είναι αυτά, αλλά ούτε κι η Ρώμη χτίστηκε σε μια μέρα, έτσι δεν είναι;

Στο τέλος αυτής της ανάρτησης, θα βρείτε τη λίστα με τους τίτλους και τους συγγραφείς που αλίευσα από τα ανθολόγια (αλφαβητικά, κατά το επίθετο του συγγραφέα). Δίπλα θα ενημερώνω κάθε φορά που θα αλλάζει κάτι, αν π.χ. το διάβασα και με link τη γνώμη μου στο goodreads. Στη δεξιά στήλη του ιστολόγιου, πάνω-πάνω, θα βρείτε έναν μόνιμο σύνδεσμο γι’ αυτήν εδώ την ανάρτηση που εξηγεί το τι και το πώς και θα ανανεώνεται κάθε φορά που θα αλλάζει κάτι στο στάτους της λίστας.

Καλή αναγνωστική χρονιά σε όλους. Η δική μου ξέρω ότι θα είναι, γιατί θα με γυρίσει στην παιδική μου ηλικία κι αυτό δεν μπορεί παρά να είναι τουλάχιστον αναζωογονητικό.

*Ψέματα. Αυτά τα βιβλία τα ΚΑΤΑΒΡΟΧΘΙΖΩ όπου τα βρω. Αλλά κάποια τους είναι τόσο δυσεύρετα ή τόσο γενικότροπα που δεν αξίζει τον κόπο να κάτσω να τα ψάξω, μόνο και μόνο γιατί είναι εκεί. Ίσως κάποια στιγμή, το μέλλον. Ας ξεκινήσω με τα εύκολα, μου το συγχωρείτε αυτό, έτσι;

 ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΤΡΙΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ (1978)

Ένα καλοκαίρι γεμάτο βροχή, Ι. Αγγέλου

Γ' Χριστιανικό Παρθεναγωγείο, Έλλη  Αλεξίου

Βίος και έργα, Αριστοτέλης  Βαλαωρίτης

Αιολική γη, Ηλίας  Βενέζης

Η θεία Παγωνίτσα η Μπράτσαινα, Εύα  Βλάμη

Μεγάλα χρόνια, Γιάννης  Βλαχογιάννης

Ο κύριός μου Αλκιβιάδης, Άγγελος  Βλάχος

Επίκαιρα, Ελένη  Βλάχου

Οδοιπορία, Νικηφόρος  Βρεττάκος

Το σπίτι με τα περιστέρια, Πέτρος  Γλέζος

Άπαντα, Ι.  Γρυπάρης

Οι ξεριζωμένοι, Βασίλης  Δασκαλάκης

Τρελαντώνης, Πηνελόπη  Δέλτα

Τα μυστικά του βάλτου, Πηνελόπη  Δέλτα

Οδοιπόρος, Στρατής  Δούκας

Ο ήλιος ο ηλιάτορας, Οδυσσέας  Ελύτης

Τα ρω του έρωτα, Οδυσσέας Ελύτης

Το χρονικό της σκλαβιάς, Χρήστος  Ζαλόκωστας

Το καπλάνι της βιτρίνας, Άλκη  Ζέη

Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, Άλκη  Ζέη

Λεωνής, Γιώργος  Θεοτοκάς

Λωξάντρα, Μαρία  Ιορδανίδου

Αναφορά στον Γκρέκο, Νίκος  Καζαντζάκης

Τα ξύλινα σπαθιά, Παντελής  Καλιότσος

Ποιήματα, Ζωή  Καρέλη

Ηλιοτρόπια, Λίνα  Κάσδαγλη

Φημισμένοι άντρες και λησμονημένοι, Φώτης Κόντογλου

Ιστορίες και περιστατικά, Φώτης Κόντογλου

Άπαντα, Γιώργος  Κοτζιούλας

Ποιήματα, Ναπολέων  Λαπαθιώτης

Τα σονέτα, Λορέντζος  Μαβίλης

Απομνημονεύματα,  Μακρυγιάννης

Συντρίμματα, Μιλτιάδης  Μαλακάσης

Το λάλημα της καμπάνας, Σοφία  Μαυροειδή-Παπαδάκη

Παύλος Μελάς βιογραφία, Ναταλία  Μελά

Προφητείες,  Μελισσάνθη

Ιστορίες από τον Ηρόδοτο, Γιάννης  Μηλιάδης

Κλειστές πόρτες, Κώστας  Μόντης

Συνθέσεις, Αλέξανδρος  Μπάρας

Το πλατύ ποτάμι, Γιάννης  Μπεράτης

Ο αργοναύτης, Στρατής  Μυριβήλης

Το πράσινο βιβλίο, Στρατής  Μυριβήλης

Η κόλαση των παίδων, Λιλίκα  Νάκου

Ποιήματα, Κώστας  Ουράνης

Άπτερη νίκη, Παύλος  Παλαιολόγος

Ο τάφος με τους ίαμβους και ανάπεστους, Κωστής  Παλαμάς

Αφρικάνικη περιπέτεια, Ι. Μ.  Παναγιωτόπουλος

Οι μαυρόλυκοι, Θανάσης  Πετσάλης

Στου Χατζηφράγκου, Κοσμάς  Πολίτης

Σκιές, Λάμπρος  Πορφύρας

Ο Ψευτοθόδωρος, Θέμος  Ποταμιάνος

Ο ήλιος του θανάτου, Παντελής  Πρεβελάκης

Ποιήματα, Αριστομένης  Προβελλέγγιος

Ποιήματα, Γιάννης  Ρίτσος

Κιθάρα και γαρούφαλο, Βασίλης  Ρώτας

Ζητείται ελπίς, Αντώνης  Σαμαράκης

Να θυμάσαι τη Βίλνα, Γαλάτεια  Σαράντη

Λυρικός βίος, Άγγελος  Σικελιανός

Η γυναίκα της Ζάκυνθος, Διονύσιος  Σολωμός

Ήταν κάποτε μια νεράιδα, Φράνση  Σταθάτου

Φως από το Αρκάδι, Φράνση  Σταθάτου

Η συντροφιά μας, Μιχ.  Στασινόπουλος

Το καλοκαίρι πέρασε, Τατιάνα  Σταύρου

Ματωμένα χώματα, Διδώ  Σωτηρίου

Η πριγκιπέσσα Ιζαμπώ,  Άγγελος  Τερζάκης

Άνθρωποι και σπίτια, Ανδρέας  Φραγκιάς

Η Θέμις έχει νεύρα, Δημήτρης  Ψαθάς